اصول سمینار، نوشتار و پروژه علمی و درسی

برگزاری سمینار

تصور ایراد یک سخنرانی برای هم کلاسی‌ها می‌تواند چیز وحشتناکی باشد- به خصوص اگر مرتبه ی اول باشد. پیشنهادهای زیر کمک می‌کنند تا ترس ناشی ازتصور برگزاری سمینار از وجود شما خارج شود و شما بتوانید آن را به خوبی برگزار کنید.

آماده سازی برای سمینار

1- نگران نباشید. آستین‌ها را بالا بزنید! بهترین روش برای تسکین اضطراب، ‌دست زدن به یک حرکت سازنده است. به محض اینکه به موضوع سمینار خود پی بردید، آماده تهیه آن شوید.
2- نکات مهم، ‌یک جزوه و منابعی برای موضوع سمینار خود تهیه ببینید. هرچه وقت بیش‌تری صرف تهیه اجزای سمینار خود بکنید، فرصت بیش‌تری برای صیقل دادن و تکمیل آن‌ها خواهید داشت و این به موقع خود، کیفیت بالایی به سمینار شما خواهد بخشید.
3- امکانات بصری خوبی مهیا کنید. ترانسپارنت‌های اورهد از دستگاه اسلاید ساده ترند. یکی از مزایای پروژکتور اورهد این است که حین صحبت راجع به موضوع خود، ‌می‌توانید صورت خود را به سمت حضار برگردانید. در یک ترانسپارنت اورهد خوب، نباید بیش از اندازه مطلب گنجانده شود. مثلاً، فقط فهرستی از نکات مهم و یک نمودار یا نمونه کافی است. از کلمات درشت استفاده کنید تا از ته کلاس به راحتی خوانده شوند.
4- از قبل تمرین کنید. سمینار خود را یک بار برای حضار خیالی و بار دیگر برای دوستان برگزار و زمان ارائه ی آن را اندازه گیری کنید. به صدای خودتان عادت کنید. هر چه بیش‌تر تمرین کنید، در روز موعود رفتار طبیعی تری خواهید داشت.

در روز موعود

5- فراموش نکنید که خودتان را- به طور اجمال- معرفی کنید. توضیح دهید که قصد دارید چه کار کنید و چگونه. این باعث می‌شود که سمینار شما بسیار منطقی تر و سازمان یافته تر به نظر برسد. وقتی حضار شما بدانند که چگونه تصمیم دارید سمینار خود را اداره کنید، دنبال کردن منطق شما برایشان آسان‌تر خواهد شد.
6- برای حضار خود فقط روخوانی نکنید. مردم دوست ندارند برای آن‌ها روخوانی کنید. وقتی با نشان دادن نکاتی از روی صفحه (یا جزوه) نظر حضار را جلب می‌کنید، پیرامون کلماتی صحبت کنید که آن‌ها خودشان قادر به دیدن آن‌ها هستند. فهرستی از ایده‌هایی را که در نظر دارید ارائه دهید- با کلمات درشت و واضحی که مجبور نباشید برای خواندن خط خود خم شوید- آماده داشته باشید.
7- حضار را درگیر کنید. اگر مردم فقط تماشا کنند و گوش بدهند، خیلی سریع خسته می‌شوند. به آن‌ها فرصت دهید به موضوع وارد شوند. این عمل می‌تواند به سادگی گفتن این عبارت باشد:"تا به حال چند نفر از شما دیده است که...؟"یک شیوه ی مهم برای درگیر کردن حضار، برقراری ارتباط چشمی است. با کمی تمرین، ‌می‌توانید این توانایی را کسب کنید تا بدون احساس نگرانی، ‌بتوانید به حضار خود نگاه کنید (حتی اگر نگاه شما از آن‌ها عبور کند!)
8- طبق جدول زمانی خود پیش بروید. به ساعت خود نگاه کنید. هیچ چیزی حضار را بیش تر از کسی که خیلی حرف می‌زند، آزار نمی دهد. حتی اگر رعایت جدول زمانی موجب از دست دادن بخش‌هایی از مطالب سمینار شما شود، بهتر از آن است که تأخیر ایجاد کنید.
9- به همراه خود مطالب اضافی داشته باشید. در گرماگرم بحث، ممکن است سرعت شما کمی بیش از سرعتی شود که قبلاً تمرین کرده‌اید. گنجاندن یکی دو مطلب اختیاری در سمینار می‌تواند از شرمندگی ناشی از پایان زود هنگام جلوگیری کند.
10- حسن ختام خوبی داشته باشید. به طور ناگهانی «تمام نکنید». یک سمینار خوب دارای آغاز، میان و انتها است. به نظر می‌رسد «انتها» واقعاً بخشی باشد که مردم گرایش دارند به خاطر بسپارند. به نظر منطقی می‌رسد که در انتها، نکات اصلی سمینار خود را مرور سریعی بکنید. این مرور معمولاً پس از پرسیدن سؤالات و نظرات حضار انجام می‌شود- و این خود به وضوح نشان می‌دهد که بخش اصلی سمینار شما کامل شده است.

مقاله نویسی

در بسیاری از دروس، اکثر نمره ای را که می‌گیرد نه تنها به دانش، بلکه به طرز نگارش شما نیز بستگی دارد. توصیه‌های زیریک زنجیره منطقی برای تهیه و نوشتن مقاله ارائه می‌دهند.
1- بلافاصله دست به کار شوید. شروع زود هنگام، زمان طولانی تری برای تعمق کردن در مورد ایده‌ها و فرصت بسیار بیش‌تری برای اصلاح و تذهیب به موقع مقاله در اختیار شما خواهد گذاشت.
2- با نوشتن مقدمه شروع نکنید. بهترین کار این است که مقدمه را درانتها و موقعی که میدانید کار به کجا کشیده می‌شود، بنویسید. مقدمه ای که به آن عمل نشود، ممکن است ازنمره ی شما بکاهد!
3- تمام دانسته ای خود را فهرست کنید. راجع به عنوان مقاله، آن چه را می‌دانید و آنچه را که هنوز نمی‌دانید (مانند سؤالات و موضوعات) اما ممکن است ناچار به دانستن آن‌ها شوید، فهرست کنید. در این مرحله فقط کلمات کلیدی را بنویسید، ‌نه جمله‌های کامل را.
4- با دقت به سؤال یا عنوان نگاه کنید، و ایده‌های مختلفی را که راجع به موضوع ارائه کرد ه اید، ‌از نظر اهمیت درجه بندی کنید. برای مثال، به ایده‌های کلیدی ***، به آن‌هایی که نسبتاً مهم هستند**و به نکات زمینه ای*بدهید. هر چیزی که به آن*تعلق نمی گیرد را می‌توان با خیال راحت کنار گذاشت.
5- منطقی ترین زنجیره را انتخاب کنید. نگاه دیگری به احتمالات مختلف بنیدازید و ببینید معقول ترین نقطه برای شروع کدام است. بعد ببینید از آنجا باید بحث را به کجا بکشانید و همین طور الی آخر.
6- شروع به آماده کردن وسط مقاله کنید. ایده‌ها و بحث‌هایی را که باید در وسط مقاله بیایند، جمع و جور و هرکدام را (روی یک ورق جداگانه- یا در کامپیوتر خود) به یک پاراگراف کوچک تبدیل کنید. از آنجا که بیش‌تر حجم مقاله را بخش میانی آن تشکیل می‌دهد، حالا وقت آن رسیده است که مطمئن شوید چیزی در حدود 20% از متن خود را تهیه کرد ه اید.
7- "پایان" مقاله را بنویسید. پس از آنکه بخش عمده ای از وسط یا اصل مقاله را نوشتید، می‌توانید نوشتن اختتمایه یا پایان مقاله را آغاز کنید. در این صورت می‌توانید تا حد قابل ملاحظه ای مطمئن باشید که تمام نتیجه گیری‌ها در اختتامیه ی مقاله شما گنجانده شده است. دقت کنید که بخش پایانی مقاله شما دقیقاً با ایده‌های و بحث‌هایی که در مقاله مطرح شده‌اند در ارتباط باشد.
8- ویرایش خود را شروع کنید. هر پاراگراف باید راجع به یک موضوع یا یک نکته کامل باشد. بهترین کار این است که در صورت امکان، با خواندن اولین جمله بتوان فهیمد که پاراگراف راجع به چیست. مردم (از جمله مصححین و ممتحنین) غالباً فقط اولین جمله از هر پاراگراف را می‌خواند تا با محتویات یک مقاله آشنا شوند.
9- مقدمه را بنویسید. وقتی که دقیقاً می‌دانید مقاله چه شکلی به خود گرفته و چگونه تهیه شده است و نتیجه گیری‌های آن چه خواهند بود، مقدمه ای بنویسید که به کارهایی که انجام داده‌اید اشاره کنید- بعد مقاله خود به خود شکل"اجرا شده" ای به خود می‌گیرد.
10- آن را در کشو بگذارید. قبل از اینکه نسخه ی نهایی را بنویسید (یا چاپ کنید) چند روزی به آن دست نزنید، ‌بعد به آن برگردید. دوباره آن را با "ذهنی تازه" مطالعه کنید. این عمل به شما کمک می‌کند تا بفهمید تأثیر مقاله ی شما بر سایر خوانندگان چگونه خواهد بود. همچنین قادر خواهید بود اصلاحات وتجدید نظراتی بر روی آن انجام دهید.

تهیه گزارش کارهای عملی

کار عملی یعنی "یادگیری از طریق انجام کار"- اما فراموش نکنید که سؤالات امتحانی می‌توانند مطالبی را که شما به عنوان بخشی از یک جلسه عملی انجام می‌دهید، تحت پوشش قرار دهند. بسیاری از سؤالات امتحانی از شما می‌خواهند تا داده‌ها را به همان شکلی تجزیه و تحلیل و تفسیر کنید که نتایج جلسه عملی خود را می‌کنید.
1- برای کار عملی آماده شوید. هر نوع دستور العملی چاپی را به دقت بخوانید. اطلاعاتی در زمینه ی کار عملی جمع آوری کنید. بررسی کنید فایده ای این کار چیست. تئوری ای را که ممکن است پایه این کار عملی بر آن استوار باشد، مطالعه کنید.
2- ضمن انجام کار عملی، در دفتری یادداشت بردارید. یک دفتر پیش نویس خیلی بهتر از ورقه‌های جورواجور و پراکنده است. اگر یادداشت‌های شما در یک دفتر باشند، احتمال اینکه بخشی از آن‌ها را گم کنید کم‌تر است.
3- مشاهدات خود را یادداشت کنید. دقیقاً همان چیزی را که می‌بینید، بنویسید- حتی اگر هنوز نمی‌دانید مفهوم آن چیست. به حافظه خود اتکا نکنید.
4- ببینید دقیقا چه گزارش یا مقاله ای مد نظر یا مورد انتظار است. پیرامون نظرات معلم یا استاد خود در مورد گزارش کنکاش کنید.
5- در صورت امکان، گزارش خود را "در همان روز" بنویسید. بسیار آسان‌تر (و مطمئن تر) است که گزارش خود را در همان روز، که هنوز به خاطر دارید دقیقاً چه کار و چه چیزهایی مشاهده کرده‌اید، بنویسید.
6- ابتدا قسمت "میانی" گزارش خود را تنظیم کنید. این "قسمت‌های میانی"معمولاً شامل بخش‌هایی ازقبیل"روش"، "روال"، "مشاهدات"، "داده‌ها"، "تجزیه و تحلیل داده‌ها" و غیره می‌شود.
7- در تعبیر و تفسیر یافته‌های خود توجه خاص به خرج دهید. وقتی نتایج کار خود را تهیه می‌کنید، منابع خطا را به حساب بیاورید. هر فرضی را که در ذهن دارید، توضیح دهید- و از آن مهم‌تر اینکه اصلاً فرضی نداشته باشید.
8- گزارش خود را کامل کنید، مراجع و قیاس بین یافته‌های خود و سایر داده‌ها را به تئوری آن اضافه کنید. هر گونه اختلاف یا نتیجه عجیب را توضیح دهید.
9- کارهای عقب افتاده یک گزارش عملی را روی هم تلنبار نکنید. وقتی چندین گزارش عملی در دست انجام دارید، در ذهن شما یک جلسه عملی با یک جلسه دیگر ادغام می‌شود. ممکن است در زمانی که باید سخت مشغول آماده شدن برای امتحانات باشید، تمام وقت شما با تهیه گزارش‌های عملی پر شود.
10- گزارش خود را به موقع تحویل دهید. حتی اگر هنوز کاملاً از آن‌ها نیستید. وسواس به خرج ندهید. یک گزارش "نه چندان خوب"احتمالاً حداقل نیمی از نمره را می‌گیرد- در صورتی که اگر چیزی تحویل ندهید، بی شک نمره شما صفر خواهد شد!

سودمند کردن پروژه‌ها

یک پروژه معمولاً یک کار بلند مدت است که به بحث، گزارش یا ارائه (یا به بیش از یکی از این موارد) منتهی می‌شود و مکان قابل توجهی در یک برنامه مطالعاتی را اشغال می‌کند. معمولاً باید حداقل"نمره ی قبولی" را بیاورد. توصیه‌های زیر راه‌هایی را برای انچام پروژه- و جلوگیری از خطراتی که در ارتباط با آن وجود دارد- به شما نشان می‌دهد.
1- ببینید که چند نمره دارد. پروژه‌ها معمولاً نمره ی زیادی دارند- اما خطر اصلی می‌تواند این باشد که وقت خیلی زیادی را روی آن‌ها صرف کنید. این یک امر خیلی غیر عادی نیست که محصلی آن قدر وقت روی یک پروژه بگذارد که فرصتی برای مرور حیاتی پیش از امتحانات برایش باقی نماند. پروژه ای که یک "نمره ممتاز" می‌گیرد، جبرانی برای امتحانات مردود شده، نمی‌شود.
2- هرچه زودتر دست به کار آن شوید! یک پروژه تکلیف بزرگی باشد که پیدا کردن راه‌هایی برای فرار از لحظه ی وحشتناک شروع آن آسان است.
شروع آن ممکن است برای ماه‌ها به تأخیر افتد! درست است که در ابتدا شما هنوز اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری نکرده‌اید! اما این دلیلی برای شروع نکردن نمی‌شود.
3- برنامه ریزی کنید. پروژه را به مجموعه ای ازتکالیف و فعالیت‌های بسیار کوچک‌تر تقسیم کنید. برنامه ی خود را انعطاف پذیر کنید تا چنانچه موضوعات تازه و مهمی را کشف کردید، ضمن ادامه ی کار، آن‌ها را در برنامه ی خود جای دهید. یک راه خوب برای شروع برنامه، "فهرست کردن دانسته‌هایتان" در مورد الف)آن چیزهایی که می‌دانید و ب) آن چیزهایی که باید پیدا کنید، است. بعد باید تصمیم بگیرید که چند قدم اول را به چه ترتیبی بردارید.
4- هر روز کمی وقت صرف آن کنید. حداقل تا موقعی که اولین پیش نویس کامل راتهیه کرده‌اید. زمانی را به عنوان (مثلاً) "نیم ساعت پروژه"کنار بگذارید و به آن وفادار بمانید- نه آن را افزایش دهید و نه کاهش. این بدان معنا است که نه تنها پیشرفت شما بر روی پروژه مستمر و منظم است، بلکه فرصت رسیدگی به همه کارهای دیگری که باید انجام دهید را دارید.
5- ازکمک دیگران استفاده کنید. معلمان یا اساتید شما ممکن است علاقه‌مند به دادن توصیه به شما باشند؛ به آن‌ها گوش بدهید و از تعصب نشان دادن پیرامون نظرات خود دوری کنید. کارکنان کتابخانه ممکن است بتوانند به شما کمک‌های ارزشمندی در پیدا کردن اطلاعات مربوط بکنند؛ به آن‌ها نشان دهید که چه قدر از کمک آن‌ها قدردانی می‌کنید. هر کسی (هم کلاسی، ‌دوستان، ‌کارفرمایان، ‌آشنایان) ممکن است پیشنهادهای گرانبهایی داشته باشد؛ این به شرطی است که از راه درست وارد شوید و برای کمک آن‌ها "ارزش" قائل باشید.
6- یک پیش نویس مقدماتی بسیار زود هنگام تهیه کنید. هر چه زودتر بتوانید نسخه ی کاملی از پیش نویس پروژه دردست داشته باشید، بیش‌تر می‌توانید روی آن کار و آن را بهتر کنید. نسخه نهایی ممکن است چهاردهمین پیش نویس شما باشد! استفاده از یک کامپیوتر می‌تواند از نظر زمانی و انرژی لازم برای تجدید نظر و اصلاح کل کار، ‌بسیار مؤثر واقع شود.
7- مرتب کنترل کنید که از موضوع اصلی خارج نشده باشید. خیلی راحت ممکن است درگیرودار یکی دو مورد خاص، ‌از موضوع اصلی خارج شد وپروژه ای تهیه کرد که فاقد بسیاری از جنبه‌های کلیدی باشد.
8- آن را برای مدتی در داخل کشو بگذارید! درمان کشویی برای بسیاری از کارهای نگارشی بلند مدت مؤثر است. وقتی چندین روز یا هفته بعد به آن مراجعه کردید، آن وقت می‌توانید به نحو واقع‌گرایانه ای آن را مطالعه کنید- آن طوری که شخص نمره دهنده مطالعه خواهد کرد- و این امکان وجود دارد که لازم بدانید تغییرات زیادی در آن به وجود آورید. اگر مدام با آن در تماس می‌ماندید، نمی توانستید تشخیص دهید که چه تغییراتی باید داده می‌شد.
9- به دنبال بازخورد باشید. افراد دیگری وجود دارند که می‌توانند قبل از اینکه خیلی دیر بشود نظرات مهمی به شما بدهند. اطمینان حاصل کنید که وقتی یک نفر پیشنهاداتش را به شما عرضه می‌کند، به دفاع از کار خود نپردازید. هر انتقادی مفید است- در پایان روز، این شما هستید که تصمیم می‌گیرید به کدام یک از این انتقادات توجه کند.
10- آن را به موقع یا کمی زودتر ازموعد تحویل دهید. وقت شناسی وجهه ی خوبی ایجاد می‌کند. کاری که دیر تحویل داده می‌شد معمولاً با عجله انجام شده است- تمام کسانی که به تصحیح آن می‌پردازند ممکن است با یک دید منفی به آن نگاه کنند.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.